دماسنج لیزری (دماسنج مادون قرمز) چیست؟

دماسنج لیزری (Laser Thermometer) که به آن دماسنج مادون قرمز (Infrared Thermometer) یا تفنگ حرارتی (Temperature Gun) نیز گفته می‌شود، ابزاری است که برای اندازه گیری دمای سطح یک جسم از راه دور و بدون تماس فیزیکی استفاده می‌کند. این دستگاه با تشخیص تابش مادون قرمز ساطع شده از سطح جسم و تبدیل آن به یک مقدار دما، اندازه گیری را انجام می‌دهد. پرتو لیزری که در برخی مدل‌ها وجود دارد، صرفاً برای هدف گیری دقیق‌تر نقطه مورد نظر برای اندازه گیری استفاده می‌شود و در فرآیند اندازه گیری دما نقشی ندارد.

انواع دماسنج لیزری:

دماسنج‌های لیزری بر اساس ویژگی‌ها، دقت، محدوده دمایی و کاربردهایشان به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

• دماسنج لیزری نقطه‌ای (Single-Spot Laser Thermometer): ساده‌ترین و رایج‌ترین نوع که دما را در یک نقطه مشخص اندازه گیری می‌کند.
• دماسنج لیزری چند نقطه‌ای (Multi-Spot Laser Thermometer): دارای چند پرتو لیزر است که محدوده اندازه گیری را مشخص می‌کند. برخی مدل‌ها می‌توانند میانگین دما را در این محدوده محاسبه کنند.
• دماسنج لیزری اسکن خطی (Line Scan Laser Thermometer): دما را در امتداد یک خط اندازه گیری می‌کند و برای بررسی یکنواختی دما در سطوح بزرگتر مناسب است.
• دماسنج لیزری تصویربردار حرارتی (Thermal Imager with Laser Pointer): در واقع یک دوربین حرارتی است که دارای نشانگر لیزری برای مشخص کردن نقطه اندازه گیری است. این دستگاه‌ها علاوه بر اندازه گیری دما، تصویر حرارتی نیز ارائه می‌دهند.
• دماسنج لیزری با قابلیت تنظیم ضریب تابش (Adjustable Emissivity Laser Thermometer): ضریب تابش (Emissivity) نشان دهنده میزان کارآمدی یک جسم در ساطع کردن تابش فروسرخ است. این مدل‌ها امکان تنظیم ضریب تابش را برای مواد مختلف فراهم می‌کنند تا اندازه گیری دقیق‌تری حاصل شود.
• دماسنج لیزری پزشکی (Medical Laser Thermometer): به طور خاص برای اندازه گیری دمای بدن از طریق پیشانی یا گوش طراحی شده‌اند و معمولاً دارای دقت و سرعت بالاتری هستند.

کاربردهای دماسنج لیزری:

دماسنج‌های لیزری در طیف وسیعی از صنایع و کاربردها مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• صنعت: اندازه گیری دمای ماشین آلات در حال کار، موتورها، لوله‌ها، تجهیزات الکتریکی، کوره‌ها و فرآیندهای صنعتی بدون نیاز به تماس.
• تعمیر و نگهداری: تشخیص نقاط داغ در تجهیزات الکتریکی و مکانیکی که نشان دهنده مشکل احتمالی است.
• خودروسازی: اندازه گیری دمای موتور، ترمزها، سیستم خنک کننده و اگزوز.
• HVAC (گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع): بررسی عملکرد سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، تشخیص نشتی هوا و مشکلات عایق بندی.
• صنایع غذایی: اندازه گیری دمای مواد غذایی در فرآیندهای پخت و پز، نگهداری و حمل و نقل برای اطمینان از ایمنی.
• پزشکی: اندازه گیری دمای بدن (به ویژه مدل‌های پزشکی).
• ساخت و ساز: بررسی دمای آسفالت، بتن و سایر مصالح.
• آتش نشانی: تشخیص نقاط داغ در حریق و ارزیابی دمای سطوح.
• تحقیقات و توسعه: اندازه گیری دما در آزمایش‌ها و فرآیندهای تحقیقاتی.
• کاربردهای خانگی: اندازه گیری دمای فر، روغن داغ، آب حمام و غیره.

نکات نگهداری دماسنج لیزری:

نگهداری صحیح از دماسنج لیزری به افزایش طول عمر و حفظ دقت آن کمک می‌کند:

• جلوگیری از ضربه و افتادن: دستگاه‌های حساسی هستند و ضربه می‌توانند به قطعات داخلی و دقت آن‌ها آسیب برسانند.
• محافظت در برابر گرد و غبار و رطوبت: لنز دستگاه را تمیز نگه دارید و از قرار دادن آن در معرض رطوبت زیاد خودداری کنید. در صورت عدم استفاده، آن را در کیف مخصوص خود نگهداری کنید.
• تمیز کردن لنز: لنز را با یک پارچه نرم و تمیز بدون پرز تمیز کنید. از استفاده از مواد شوینده قوی یا حلال‌ها خودداری کنید.
• بررسی باتری: از باتری‌های با کیفیت استفاده کنید و در صورت عدم استفاده طولانی مدت، باتری‌ها را از دستگاه خارج کنید.
• نگهداری در دمای مناسب: دستگاه را در دمای توصیه شده توسط سازنده نگهداری کنید. از قرار دادن آن در معرض دمای بسیار بالا یا پایین خودداری کنید.
• اجتناب از هدف گیری لیزر به سمت چشم: پرتو لیزر می‌تواند برای چشم خطرناک باشد.

نکات تعمیرات دماسنج لیزری:

تعمیرات دماسنج لیزری معمولاً باید توسط تکنسین‌های مجاز انجام شود. در صورت بروز مشکلات زیر، به تعمیرکار مراجعه کنید:

• عدم روشن شدن دستگاه.
• نمایش نادرست یا ناپایدار دما.
• خرابی لیزر نشانگر.
• آسیب فیزیکی به دستگاه.

سعی در تعمیر خودسرانه ممکن است به دستگاه آسیب بیشتری وارد کند.

نحوه کالیبراسیون دماسنج لیزری:

کالیبراسیون دماسنج لیزری برای اطمینان از دقت اندازه گیری آن ضروری است. روش کالیبراسیون بسته به مدل و سازنده متفاوت است، اما مراحل کلی معمولاً به شرح زیر است:

1. مطالعه دفترچه راهنما: مهم‌ترین قدم، مطالعه دقیق دفترچه راهنمای دستگاه است. سازنده روش کالیبراسیون توصیه شده برای مدل خاص را در آن ذکر کرده است.
2. استفاده از منابع دمایی مرجع: برای کالیبراسیون به منابع دمایی دقیق و ثابت نیاز دارید. این منابع می‌توانند حمام‌های روغن با دمای کنترل شده، بلوک‌های کالیبراسیون سیاه بدنه (Blackbody Calibration Sources) یا دماسنج‌های مرجع با دقت بالا باشند.
3. انجام تست‌های اندازه گیری:
   • دستگاه را در فاصله و زاویه توصیه شده توسط سازنده نسبت به منبع دمایی مرجع قرار دهید.
   • دمای منبع مرجع را با دماسنج لیزری اندازه گیری کنید.
   • مقدار نمایش داده شده را با دمای دقیق منبع مرجع مقایسه کنید.
4. تنظیم کالیبراسیون (در صورت وجود): برخی از دماسنج‌های لیزری دارای تنظیمات کالیبراسیون هستند که به شما امکان می‌دهند اختلاف بین مقدار اندازه گیری شده و مقدار مرجع را تصحیح کنید. این تنظیمات معمولاً از طریق منوی دستگاه قابل دسترسی هستند.
5. بررسی مجدد: پس از انجام تنظیمات (در صورت وجود)، دوباره دمای منبع مرجع را اندازه گیری کنید تا از صحت کالیبراسیون اطمینان حاصل شود.

نکات مهم در کالیبراسیون:

• کالیبراسیون را در شرایط محیطی پایدار انجام دهید.
• از منابع دمایی مرجع با دقت بالا و کالیبراسیون معتبر استفاده کنید.
• به ضریب تابش سطح منبع مرجع توجه کنید و آن را در تنظیمات دماسنج لیزری اعمال کنید.
• در صورت عدم اطمینان از نحوه کالیبراسیون، به دفترچه راهنما مراجعه کنید یا با خدمات پس از فروش سازنده تماس بگیرید.
• توصیه می‌شود دماسنج‌های لیزری دقیق و صنعتی به صورت دوره‌ای توسط مراکز مجاز کالیبره شوند.

شناخته شده ترین تولید کنندگان دماسنج لیزری:

تولید کنندگان متعددی در سراسر جهان دماسنج‌های لیزری با کیفیت تولید می‌کنند. برخی از شناخته شده‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• Fluke (فلوک): یک شرکت آمریکایی شناخته شده در زمینه تولید ابزارهای تست الکترونیکی، از جمله دماسنج‌های لیزری دقیق و صنعتی.
• Testo (تستو): یک شرکت آلمانی که دماسنج‌های لیزری قابل حمل و با کیفیت برای کاربردهای مختلف تولید می‌کند.
• Raytek (ریتک) / Fluke Process Instruments: یک برند معتبر در زمینه تولید دماسنج‌های مادون قرمز صنعتی و غیر تماسی.
• Omega Engineering (امگا انجینیرینگ): یک شرکت آمریکایی که انواع سنسورها و تجهیزات اندازه گیری، از جمله دماسنج‌های لیزری تولید می‌کند.
• Extech (اکستک): یک برند آمریکایی که دماسنج‌های لیزری قابل حمل و با قیمت مناسب برای کاربردهای مختلف تولید می‌کند.
• CEM: یک شرکت تولید کننده تجهیزات اندازه گیری الکترونیکی که دماسنج‌های لیزری متنوعی را عرضه می‌کند.
• Benetech: یک شرکت چینی که تجهیزات اندازه گیری مختلف از جمله دماسنج‌های لیزری تولید می‌کند.
• Milwaukee (میلواکی): یک شرکت آمریکایی تولید کننده ابزارآلات صنعتی که دماسنج‌های لیزری مقاوم نیز عرضه می‌کند.

انتخاب بهترین تولید کننده و مدل دماسنج لیزری بستگی به نیازهای خاص کاربر، دقت مورد نظر، محدوده دمایی، ویژگی‌ها و بودجه دارد. تحقیق و مقایسه مشخصات و نظرات کاربران قبل از خرید توصیه می‌شود.